Hiç düşündünüz mü? Buzdolabı henüz icat edilmemişken, soğukla muhafaza edilmesi gereken gıda, tıbbi vs. ürünler nasıl ve nerede saklanıyordu?
Buzdolabı; sıkıştırılan buhar ile elde edilen soğuk ısının muhafaza edilip içindeki gıdaların uzun süre korunmasını sağlayan bir makinedir. Burada amaç, ortam ısısından bağımsız olarak daha soğuk bir atmosfer oluşturmaktır. Buzdolabı, soğutucu makinelerin yalnızca bir çeşididir. Ayrıca hiçbir mucidin tekelinde olmayan bu icat, birçok farklı insan ve firma tarafından üretilmiştir.
Buzdolabı, çok büyük bir ihtiyaçtı. Düşük sıcaklık, gıdalarda bakteri üremesini büyük ölçüde azaltıyor ve bozulmama süresini de artırıyordu. Soğuk iklimli bölgelerde doğanın kendisi bu amaç doğrultusunda kullanılabilirdi fakat insanların yüzde kaçı orada yaşıyordu? 1750’li yıllarda başlayan yapay soğutma macerası bundan bir asır sonra daha da gelişti ve buhar sıkıştırmalı soğutma sistemi inşa edildi. Daha sonra 1854 yılında ticari amaçlı olarak buz yapma makinesi icat edildi. Ev tipi ilk buzdolabı ise 1913 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Chicago kentinde “Domelre” markası adı altında Fred W. Wolf tarafından yapıldı. Bu buzdolabı, gıda ünitesinin bir buz kutusu üzerine monte edilmesiyle oluşmuştu. İlerleyen yıllarda yapılan ev tipi buzdolaplarında soğutma görevini yapan mekanizma, buzdolabının yanına veya bodrum katına monte ediliyordu. Daha sonra durum değişti ve bağımsız buzdolapları yapılmaya başlandı. Elektrikle çalışan bu buzdolabının ilk versiyonlarında gövde ahşaptı. Soğutucu mekanizması ise dolabın üzerinde veya altında yer alıyordu ve günümüze kıyasla oldukça fazla yer kaplayan bir soğutucuydu.
1927 yılında ise tamamen çelik kabin olarak tasarlanan “Monitor Top” olarak adlandırılan buzdolabı tanıtıldı ve satışa sunuldu. Monitor Top ismi, soğutma mekanizmasının Amerikan İç Savaşı sırasında kullanılan zırhlı savaş gemisi USS Monitor’ün taretine benzetilmesinden dolayı ortaya çıktı.
Monitor Top, bir milyon adetten fazla üretildi ve satış fiyatı 525 dolar olarak belirlendi. Monitor Top üreticisi General Electric, endüstri devi durumuna geldi. Bazı buzdolabı üreticilerinin soğutma mekanizmasında kullanılan teknik yöntemlerin bazıları tehlikeli olduğu için tartışmalara neden oldu. İlerleyen zamanlarda buzdolabı fiyatları 200 doların altına kadar düşecekti. Bundan yaklaşık 20 yıl önce Fransa’da üretilen bir buzdolabı ise 1000 dolara satılmıştı.
Buzdolabı, Türkiye’ye ne zaman geldi?
İlk buzdolabının 1930’lu yıllarda Türkiye’ye ulaştığı tahmin ediliyor. Türkiye’nin ilk yerli buzdolabı ise Arçelik tarafından 1960 yılında üretildi.
Buzdolabından önce insanlar ne yapıyordu?
En basit yöntemlerden biri, soğuk bölgelerde doğal olarak oluşan buzların muhafaza edilerek ısının düşürülmesi istenen bölgeye taşınmasıydı. Bir diğer yöntem ise su ile doldurulan kapların soğuk havada bekletilmesiyle buz oluşturulmasıydı fakat bu yöntem sadece belirli bölgelerde işe yarıyordu. Başka bir yöntem ise kar depolamaktı. Karlı bölgelerden toplanan kar, yer altı mağaralarında veya derin çukurlarda depolanıyordu. Peki ya gıdalar? Gıdalar için birkaç farklı muhafaza yöntemi vardır. Bunların en popüler olanları ise tuzlama ve tütsülemedir.
Yorumlar