Molla Kamil Efendi hicri 1099 (miladi 1688) yılının Şaban ayında Yanya Mutasarrıfı Kızıl İstek Paşa’nın üçüncü çocuğu olarak dünyaya gelir.
Küçük yaşta zekâsı ve merakı ile yaşıtları ortasında tebarüz ettiği rivayet edilir. Aslen Arnavut oldukları argüman edilse de ailenin Karaman göçmeni Türk kökenleri konusunda kuvvetli bulgular mevcuttur.
Babasının erken vefatı üzerine annesi tarafından büyütülmüş. Ailesinin din âlimi olmasını istemesine karşın müspet ilimlerle ilgilenmeye başlamış, büyüklerinin tüm itirazlarına karşın babasından kalan mirasla Evvel Roma, daha sonra Paris’e giderek eğitimini buralarda sürdürmüştür.
Burada bilhassa nebatiye ve ziraat ilimleri ile iştigal eden Kamil Efendi memlekete, İstanbul’a dönmüş, ağabeyinin aracılığı ile sarayda bostancıbaşının yanında çalışmaya başlamıştır. Vakitle bilgisi, çalışkanlığı ve azmi ile Sadrazam Nevşehirli İbrahim Paşa’nın dikkatini çeken Kamil Efendi’nin hayatını değiştiren olay ise 1720 yılında meydana gelmiştir.
Bu tarihte İstanbul yöresindeki lale bahçelerinde anlaşılmaz bir hastalık tüm laleleri perişan etmeye başlayınca; Sadaret tarafından görevlendirilen Kamil Efendi, öğrenmiş olduğu ilmi ve fenni prosedürlerle hastalığı tespit ve tedavi ederek dönemin sultanı III. Ahmet tarafından takdir ve taltif edilmiş, “Halaskaran-ı lalezar” lakabı ile saray etrafının aranan simaları ortasına girmiştir.
Molla Kamil Efendi kendisine mükâfat olarak ihsan edilen Yalova’daki yerinde fenni ziraat tarzları kullanarak deneyimlerde bulunmaya girişmiştir. Bu deneyimlerin en ilginci ise daha evvel Fransa’da görüp çok beğendiği avokado meyvesini Anadolu şartlarında yetiştirme gayretidir. Uzun uğraşılar ve melezleştirmeler sonucunda Yalova iklimine güçlü avokado yetiştirmeyi başarmış ve mahsulünü bir risale ile saraya takdim etmiştir:
Avokad nam bu ağaca kim timsah armudu da derler, faidesi saymakla bitmez. Sayesi beğenilen, bakması ala, yemişi lezzetli ve şifadır. Meyvesi cennet taamı olup neyle yense yakışır, ağza ferahlık mideye küşayiş verir. Yağı sürülende cilde sedefi bir ışık katar. Evrakı pişirilip içilse hasat-ül kilyenin (böbrek taşı) ilacudur…
Meyvenin tadını beğenen Damat İbrahim Paşa verdiği davetlerde avokadoyu ikram etmeye başlamış ve moda haline gelen bu egzotik yiyecek kısa vakitte İstanbul seçkinleri tarafından benimsenerek sofralardaki yerini almıştır. Kamil Efendi bu yeni nimetin yayılması ve halkın da istifadesi için çaba gösterdiyse de, Zadegân bu hususa bigâne kalmış avokado, saray ve seçkin tabakanın dışında kullanılmamıştır.
Molla Kamil Efendi’nin mesut vakitleri ve avokadonun Osmanlı serüveni maalesef 1730 yılının eylül ayında patlak veren İşverene Halil ayaklanması ile son bulmuştur. İsyancılar hamisi Damat İbrahim Paşa ile birlikte Kamil Efendi’yi de olmadık zulümle halletmiş, ayaklanmaya katılan bir kümenin telkini ile avokadonun timsah ile ağacın ciması ile mahsul olduğu söylentisi yayılmış;
Mekruh olduğu, Müslüman memlekette ziraatı ve yenilmesinin caiz olmadığı fetvası verilerek Yalova’daki tüm ağaçlar yakılarak tahrip edilmiştir. Böylece Türk tarihinin tahminen bu birinci çağdaş tarım denemesi, bir küme yobaz tarafından durdurulmuş ve avokadonun tekrar ülkemize girişi lakin yaklaşık 250 yıl sonra olabilmiştir. Tahminen de bu anlayış avokado ağaçlarına galip gelmese, ülkemizin bir kısmı bu meşhur meyvenin üretim merkezi olabilirdi.
Kaynak: artfulliving.com
Yorumlar